Płyta fundamentowa a grunt wysadzinowy – jak budować?

Budujesz dom marzeń i nagle... stop. Okazuje się, że działka, którą wybrałeś, skrywa pewną pułapkę – grunt wysadzinowy. Czy to oznacza koniec planów? Absolutnie nie! W starciu: Grunt wysadzinowy a płyta fundamentowa, ta ostatnia często wychodzi na prowadzenie jako solidna, sprawdzona odpowiedź na kaprysy niestabilnego podłoża. Zapomnij o prostych rozwiązaniach, bo tu trzeba zagrać va banque, ale z głową inżyniera, aby ujarzmić to niebezpieczne podłoże.

Decyzja o budowie to seria analiz, a jedna z pierwszych to wnikliwa ocena terenu. Patrząc na grunt wysadzinowy a płyta fundamentowa, kluczowe staje się zrozumienie specyfiki podłoża. Poniżej przedstawiamy przybliżone zakresy parametrów i konsekwencji związanych z tym rodzajem gruntu, zebrane na podstawie obserwacji rynkowych i projektowych. Te dane dają pogląd na skalę wyzwania.

Taka charakterystyka podłoża, odbiegająca znacząco od idealnych warunków znanych z katalogowych projektów domów, bezpośrednio wpływa na metodykę prac, dobór technologii oraz, co tu dużo kryć, finalny budżet inwestycji. Jak widać, ignorowanie natury gruntu jest jak igranie z ogniem, a w tym przypadku z kaprysami zamarzającej wody – w najlepszym razie skończy się na drenażu portfela, w najgorszym na poważnych szkodach konstrukcyjnych. Wymaga to zatem fundamentalnie innego podejścia projektowego i wykonawczego niż w przypadku ław posadowionych na pewnym, dobrze zagęszczonym piasku czy żwirze, które wybaczają błędy znacznie łaskawiej. Trzeba spojrzeć prawdzie w oczy i dostosować technologię do warunków, a nie na odwrót.

Płyta fundamentowa jako odpowiedź na wysadzanie gruntu

Mierząc się z kapryśnym podłożem, takim jak grunt wysadzinowy, budowniczy stają przed niełatwym zadaniem. Tradycyjna ława fundamentowa, czyli betonowy pas zagłębiający się poniżej strefy przemarzania, która na większości gruntów sprawuje się wzorowo, tutaj zaczyna pokazywać swoje słabe strony. Wyobraź sobie lód pchający od spodu – gdy działa na pojedyncze punkty (fragmenty ław pod ścianami), może powodować ich nierównomierne unoszenie, prowadząc do pęknięć i zniszczeń w konstrukcji domu.

I właśnie tutaj wchodzi na scenę płyta fundamentowa – rozwiązanie, które często okazuje się najlepszą, a czasem jedyną rozsądną odpowiedzią na problem wysadzania gruntu. Zamiast punktowo opierać budynek na ławach, posadawiamy go na jednolitej, sztywnej tarczy żelbetowej rozkładającej ciężar konstrukcji na znacznie większej powierzchni. To kluczowa różnica, zmieniająca dynamiczję oddziaływania gruntu z obciążeniem budynku.

Równomierne rozłożenie obciążenia przez płytę fundamentową sprawia, że naciski na grunt pod nią są znacznie niższe niż pod punktowymi ławami. To samo zjawisko działa w drugą stronę, gdy zamarzająca woda zaczyna zwiększać objętość. Siła wyporu (wysadzina) rozkłada się na całej powierzchni płyty, a nie kumuluje pod wąskimi ławami. Płyta fundamentowa, dzięki swojej znacznej sztywności, jest w stanie "przenieść" lokalne uniesienia gruntu, niwelując wpływ nierównomiernego odkształcenia podłoża na samą konstrukcję budynku posadowionego powyżej. To tak, jakby budynek był stawiany na lodowej tafli, a nie na pojedynczych słupkach wystających z zamarzniętego podłoża.

Standardowa grubość płyty fundamentowej pod budynek mieszkalny jednorodzinny w normalnych warunkach wynosi zazwyczaj od 15 do 25 cm. Jednak na gruncie wysadzinowym ta grubość często ulega zwiększeniu, a co ważniejsze, sama konstrukcja płyty wymaga znaczących modyfikacji, które omówimy za chwilę. Im bardziej problematyczny grunt, tym sztywniejsza musi być płyta, a sztywność to przede wszystkim grubość i ilość zbrojenia.

Co więcej, technologia płyty fundamentowej znakomicie integruje się z niezbędną izolacją termiczną. Warstwa izolacji (np. twardego polistyrenu ekstrudowanego – XPS) układa się zazwyczaj bezpośrednio pod płytą, a często także wzdłuż jej krawędzi. Ta termoizolacja odcina płytę fundamentową od mrozu, co ma dwojakie działanie. Po pierwsze, redukuje straty ciepła z budynku przez podłogę na gruncie – co przekłada się na niższe rachunki za ogrzewanie. Po drugie, i to jest kluczowe w kontekście gruntu wysadzinowego, zapobiega przemarzaniu gruntu bezpośrednio pod płytą. Jeśli grunt pod płytą pozostaje powyżej zera stopni Celsjusza, zjawisko wysadzania pod nią nie wystąpi, lub jego skala będzie drastycznie ograniczona. Oczywiście, wysadzina może nadal występować *wokół* budynku, ale dobrze zaprojektowana i wykonana płyta fundamentowa jest w stanie tę siłę spiąć i skompensować, minimalizując jej destrukcyjny wpływ na konstrukcję.

Wybór płyty fundamentowej to nie kaprys, a racjonalna decyzja inżynierska w obliczu konkretnego problemu. Kosztowna, owszem, ale w perspektywie uniknięcia kosztownych napraw w przyszłości, wynikających z uszkodzeń spowodowanych wysadzaniem gruntu, okazuje się często rozwiązaniem ekonomicznie uzasadnionym. To inwestycja w spokój i stabilność domu na lata, nawet gdy pod stopami mamy podłoże o charakterze, delikatnie mówiąc, niepokornym.

Dobry projektant zawsze uwzględni wyniki badań geotechnicznych i na ich podstawie zaproponuje optymalne rozwiązanie fundamentowe. Na gruntach wysadzinowych, płyta fundamentowa staje się domyślną opcją w zdecydowanej większości przypadków, wypierając tradycyjne ławy. Dlaczego? Bo oferuje fundamentalnie wyższą odporność na ruchy podłoża, działając jak solidna, monolityczna tarcza, która chroni budynek przed "lądową powodzią" wywołaną zamarzającą wodą kapilarną. Zastosowanie tej metody jest jak podarowanie budynkowi twardej, sztywnej skorupy, która przetrwa niejedną "zimową ofensywę" gruntu.

Niezbędne modyfikacje płyty fundamentowej na gruncie wysadzinowym

Zbudowanie płyty fundamentowej na gruncie wysadzinowym to nie tylko "więcej tego samego betonu co zwykle". To wymaga znaczących, ściśle określonych przez projektanta zmian w konstrukcji, mających na celu zwiększenie jej sztywności i odporności na siły działające od strony problematycznego podłoża. Płyta musi stać się nie tylko podparciem, ale aktywnym elementem "walczącym" z tendencjami gruntu do przemieszczeń.

Jedną z pierwszych i najważniejszych modyfikacji jest zazwyczaj wzmocnienie krawędzi płyty poprzez zastosowanie tzw. ostróg na brzegach płyty lub "szkarp". Wyobraź sobie brzegi płyty jako dodatkowe "żebra" zagłębiające się poniżej poziomu zasadniczej płyty. Te ostrogi, wykonane z betonu z dodatkowym zbrojeniem, mają zazwyczaj wysokość 60-100 cm (lub więcej, w zależności od głębokości przemarzania i specyfiki gruntu) i szerokość kilkudziesięciu centymetrów. Ich podstawowe funkcje są dwie: po pierwsze, przenoszą obciążenie z krawędzi budynku (gdzie zazwyczaj kumuluje się ciężar ścian nośnych) głębiej w grunt, poniżej strefy największego działania wysadziny. Po drugie, i chyba ważniejsze, znacznie zwiększają sztywność krawędzi całej płyty, zapobiegając jej "wyginaniu się w górę" pod wpływem sił mrozu działających od zewnątrz.

Te ostrogi formuje się zazwyczaj jednocześnie z całą płytą, tworząc monolityczną strukturę. Wewnątrz nich układane jest gęste zbrojenie, często złożone z prętów głównych i strzemion, które spinają beton i zapobiegają jego pękaniu pod wpływem naprężeń. Wykonanie tych elementów jest bardziej czasochłonne i wymaga większej precyzji niż prosta forma tradycyjnej płyty o stałej grubości.

Kolejną absolutnie niezbędną modyfikacją na gruncie wysadzinowym jest ułożenie podwójnego zbrojenia. W standardowej płycie fundamentowej często wystarcza jedna siatka zbrojeniowa umieszczona na dole, mająca za zadanie przejmować głównie naprężenia rozciągające od ciężaru budynku. Na gruncie wysadzinowym sytuacja jest o wiele bardziej skomplikowana – siły działają zarówno od góry (ciężar budynku) jak i od dołu (siły wysadziny). Gdy grunt pod płytą unosi się nierównomiernie, płyta może "pracować" w obu kierunkach – uginać się w dół w miejscach niepodpartych lub wyginać w górę w miejscach działania sił wysadziny.

Aby temu sprostać, projekt przewiduje ułożenie dwóch siatek zbrojeniowych – jednej w dolnej części przekroju płyty i drugiej w górnej. Zazwyczaj są to siatki z prętów o średnicy fi 10 mm, fi 12 mm, a czasem nawet grubszych, o oczkach 15x15 cm lub 20x20 cm. Te siatki są precyzyjnie rozmieszczone w betonie za pomocą specjalnych "krzesełek" zbrojarskich, które zapewniają wymaganą otulinę betonową (minimalna odległość zbrojenia od powierzchni betonu, np. 3-5 cm, dla ochrony przed korozją) i utrzymują je w odpowiednich pozycjach w trakcie betonowania.

Podwójne zbrojenie pozwala płycie skutecznie przejmować naprężenia rozciągające i ściskające powstające wskutek nierównomiernego oddziaływania gruntu. Dolne zbrojenie pracuje, gdy płyta ugina się "normalnie", pod ciężarem. Górne zbrojenie przejmuje naprężenia, gdy siły wysadziny próbują wygiąć płytę do góry, tworząc ujemne momenty zginające. Bez tej podwójnej siatki, płyta na gruncie wysadzinowym niemal na pewno uległaby spękaniu i uszkodzeniom strukturalnym.

Niezbędne jest także zastosowanie odpowiedniej klasy betonu. Na wymagających gruntach, zwłaszcza narażonych na wilgoć i mróz, stosuje się beton wyższej klasy wytrzymałościowej, np. C25/30 lub nawet C30/37, charakteryzujący się dodatkowo odpowiednią klasą ekspozycji (np. F150 dla mrozoodporności i W8 dla wodoszczelności). Taki beton jest bardziej trwały i odporny na działanie czynników atmosferycznych.

Do kluczowych modyfikacji zalicza się także zastosowanie warstwy drenażowej lub/i stabilizującej pod płytą. Może to być warstwa dobrze przepuszczalnego kruszywa (np. żwir, grys o odpowiedniej frakcji) o grubości minimum 20-30 cm, która pełni rolę drenażu, odprowadzając wodę z okolic fundamentu, a jednocześnie stanowi warstwę mrozoodporną, redukującą potencjał wysadzinowy bezpośrednio pod płytą. Tę warstwę często poprzedza ułożenie geowłókniny, która oddziela kruszywo od rodzimego gruntu, zapobiegając jego mieszaniu się z warstwą drenażową i zatykaniu porów.

Podsumowując, modyfikacje płyty fundamentowej na gruncie wysadzinowym to nie dodatek, a absolutna konieczność podyktowana siłami natury. Ostrogi, podwójne zbrojenie, wyższa klasa betonu i odpowiednie podbudowy z kruszywa mrozoodpornego to standardy, które podnoszą bezpieczeństwo i trwałość konstrukcji w tych trudnych warunkach. Pominięcie którejkolwiek z tych modyfikacji to prosta droga do problemów w przyszłości – jakbyśmy próbowali zbudować solidny most z papieru.

Izolacja i ochrona płyty fundamentowej na gruncie wysadzinowym

Poza solidną konstrukcją i zbrojeniem, płyta fundamentowa posadowiona na gruncie wysadzinowym wymaga także skutecznej "zbroi" w postaci warstw izolacyjnych. Ich rola jest dwojaka: chronią budynek przed stratami ciepła i wilgocią, ale w kontekście gruntu wysadzinowego pełnią również niezwykle ważną funkcję w ograniczaniu zjawiska wysadzania gruntu bezpośrednio pod płytą.

Pierwszym elementem tej warstwowej ochrony jest izolacja termiczna. Materiałem najczęściej stosowanym do izolacji fundamentów, w tym płyt fundamentowych, jest polistyren ekstrudowany (XPS). Dlaczego XPS, a nie zwykły styropian (EPS)? Ponieważ XPS charakteryzuje się znacznie niższą nasiąkliwością i wyższą wytrzymałością na ściskanie – cechy kluczowe w wilgotnym środowisku pod płytą i pod obciążeniem całej konstrukcji budynku. Grubość warstwy termoizolacji pod płytą na gruntach wysadzinowych jest zazwyczaj większa niż w przypadku standardowych zastosowań i wynosi często od 15 do 25 cm, a nawet więcej, w zależności od strefy klimatycznej, głębokości przemarzania i projektu domu. Tę warstwę układa się starannie, zazwyczaj na podsypce z piasku lub chudego betonu, na której z kolei leży izolacja przeciwwilgociowa (folia lub membrana).

Rola termoizolacji jest nie do przecenienia. Jak już wspomniano, odcina ona płytę fundamentową od ujemnych temperatur panujących w gruncie zimą. Ciepło z wnętrza budynku (oraz to naturalnie kumulowane w gruncie poniżej strefy przemarzania, na które mróz już nie dociera) przesuwa granicę zamarzania poniżej warstwy gruntu znajdującej się bezpośrednio pod izolowaną płytą. To sprawia, że woda w tym gruncie nie zamarza w stopniu, który mógłby wywołać znaczącą wysadzinę. Działamy niejako zapobiegawczo, eliminując przyczynę problemu w strategicznym miejscu – tuż pod fundamentem. Dodatkowo, często stosuje się pionową izolację z XPS na krawędziach płyty fundamentowej i ewentualnych ostrogach, aby domknąć "termiczny płaszcz" fundamentu.

Drugim filarem ochrony jest zabezpieczenie przeciw wilgoci. Grunt wysadzinowy to często grunt spoisty (glina, ił), charakteryzujący się wysokim stopniem wilgotności naturalnej oraz zdolnością do podciągania wody kapilarnie. Aby zapobiec przedostawaniu się tej wody do betonu płyty (które mogłoby np. pogarszać jej mrozoodporność lub być problematyczne dla warstw podłogowych wewnątrz budynku) oraz co ważniejsze, ograniczyć ilość wody dostępnej do zamarzania pod płytą (tam, gdzie izolacja termiczna może nie być w 100% skuteczna lub gdzie pojawią się mostki termiczne), niezbędna jest skuteczna izolacja hydroizolacyjna.

Izolacja przeciwwilgociowa w przypadku płyt fundamentowych podkładanych na gruncie wysadzinowym może być wykonana z grubych folii polietylenowych (zazwyczaj dwóch warstw o grubości co najmniej 0.5 mm każda, z zakładami klejonymi taśmą) lub specjalnych membran bitumicznych czy PVC, przeznaczonych do stosowania w kontakcie z gruntem. Układa się ją zazwyczaj na wyrównanej warstwie podbudowy (np. chudego betonu lub piasku) pod warstwą termoizolacji XPS. W niektórych systemach, membrana hydroizolacyjna może być zintegrowana z samym XPS-em lub układana bezpośrednio pod betonem, na styropianie – wszystko zależy od konkretnego projektu i technologii systemowej. Kluczowe jest szczelne połączenie wszystkich fragmentów izolacji, np. za pomocą taśm klejących lub zgrzewania, aby stworzyć ciągłą barierę.

Oprócz izolacji pod płytą, na gruncie wysadzinowym kluczowe jest często zastosowanie systemu drenażu opaskowego wokół budynku. Drenaż opaskowy, wykonany z rur perforowanych owiniętych geowłókniną i obsypanych materiałem filtracyjnym (np. płukanym żwirem), układa się na odpowiedniej głębokości w wykopie wokół fundamentu. Jego zadaniem jest aktywne obniżanie poziomu wód gruntowych i odprowadzanie wód opadowych oraz tych z roztopów, które mogłyby gromadzić się w strefie oddziaływania fundamentu. Mniej wody w gruncie wokół budynku oznacza mniejszy potencjał do jej podciągania kapilarnego pod płytę i, co za tym idzie, ograniczenie ryzyka wysadzania w sąsiedztwie fundamentu.

Połączenie solidnej izolacji termicznej, szczelnej izolacji przeciwwilgociowej i sprawnie działającego drenażu opaskowego tworzy potężny system obronny. Izolacja termiczna walczy z mrozem, hydroizolacja z wilgocią, a drenaż z nadmiarem wody w gruncie. Każdy z tych elementów jest ważny, ale dopiero ich synergiczne działanie na płycie fundamentowej na gruncie wysadzinowym zapewnia maksymalną ochronę przed destrukcyjnymi siłami wysadziny. To jak budowanie fortecy, gdzie każdy mur i fosa ma swoje konkretne przeznaczenie w obronie przed atakiem z różnych stron.

Warto pamiętać, że zastosowanie tych warstw izolacyjnych i drenażu to nie tylko wymóg techniczny, ale też aspekt ekonomiczny. Dobra izolacja to niższe koszty ogrzewania przez cały okres eksploatacji budynku. Skuteczna ochrona przed wilgocią to brak problemów z zagrzybieniem ścian czy odspajaniem się warstw wykończeniowych na parterze. Drenaż opaskowy chroni nie tylko sam fundament, ale i mury piwniczne (jeśli występują) przed zawilgoceniem. To rozwiązania, które zwracają się w długim okresie, nawet jeśli początkowy koszt budowy jest wyższy.

Koszty i badania geotechniczne – kluczowe aspekty budowy na trudnym gruncie

Decyzja o budowie na działce z gruntem wysadzinowym niesie ze sobą pewne nieuniknione konsekwencje finansowe i organizacyjne. Zignorowanie charakteru podłoża w celu oszczędności na początkowym etapie to przepis na katastrofę i zwiększone koszty budowy, które pojawią się później w postaci napraw i remontów, często znacznie przewyższających pierwotne oszczędności.

Pierwszym i absolutnie fundamentalnym krokiem przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac projektowych czy, idealnie, jeszcze przed zakupem działki, jest przeprowadzenie szczegółowych badań geotechnicznych. To nie jest opcja, to wymóg zdroworozsądkowy i inżynierski. "Skąd mam wiedzieć, co kryje ziemia pod stopami?" – pytał nasz redakcyjny kolega podczas dyskusji o trudnych gruntach. No właśnie, odpowiedzi dostarczają właśnie te badania. Badania geotechniczne to inwestycja, której koszt (zazwyczaj od 1000 do 3000 zł+ dla typowej działki pod dom jednorodzinny, w zależności od zakresu) jest niewielki w porównaniu do potencjalnych strat.

Na czym polegają takie badania? Geotechnik wykonuje odwierty badawcze na działce (zazwyczaj kilka w narożach przyszłego budynku i jeden centralny), pobiera próbki gruntu z różnych głębokości, a następnie bada je w laboratorium. Sprawdza uziarnienie (procent piasku, pyłu, iłu), wilgotność naturalną, konsystencję gruntów spoistych (które są podatne na wysadzanie). Może również przeprowadzić sondowania (np. dynamiczne sondowania DPL/DPM/DPSH czy statyczne sondowania CPT/CPTU), które określają zagęszczenie i wytrzymałość gruntu na poszczególnych głębokościach. Bardzo ważnym elementem badań jest określenie poziomu wód gruntowych i ich wahania w ciągu roku, a także ustalenie lokalnej głębokości przemarzania gruntu. Suma tych danych pozwala sklasyfikować grunt pod kątem jego wysadzinowości i zaproponować odpowiedni typ fundamentu oraz jego zabezpieczenia.

Wyniki badań geotechnicznych są podstawą dla architekta i konstruktora do prawidłowego zaprojektowania fundamentów. Bez nich, projekt jest oparty na zgadywaniu, a to na gruncie wysadzinowym jest karygodne. Wiemy, co kryje się w ziemi, a zatem wiemy, z jakimi siłami musimy się zmierzyć.

Przejdźmy do kosztów, bo to często decydujący czynnik. Wykorzystanie rozwiązania typu płyta fundamentowa, zwłaszcza z niezbędnymi modyfikacjami jak ostrogi, podwójne zbrojenie czy rozbudowane izolacje i drenaż, generuje dodatkowe wydatki. O ile w standardowych warunkach koszt wykonania płyty fundamentowej może być porównywalny lub nieco wyższy od ław, o tyle na gruncie wysadzinowym dysproporcja rośnie.

Składowe zwiększonych kosztów są liczne. Po pierwsze, badania geotechniczne – to koszt wstępny. Po drugie, sam projekt – zaprojektowanie wzmocnionej płyty i systemów izolacji/drenażu jest bardziej skomplikowane i czasochłonne niż standardowe ławy, co może przełożyć się na wyższy koszt dokumentacji projektowej. Po trzecie, materiały: potrzeba więcej betonu (zwłaszcza przy ostrogach i zwiększonej grubości płyty), znacznie więcej stali zbrojeniowej (podwójne zbrojenie potrafi podwoić, a nawet potroić zapotrzebowanie na stal w porównaniu do standardowej płyty), grubsza i droższa izolacja termiczna (XPS zamiast EPS, w większej ilości), specjalistyczne materiały hydroizolacyjne, materiały na podbudowę i drenaż (kruszywo mrozoodporne, rury drenażowe, geowłóknina). Po czwarte, robocizna: wykonanie szalunków pod ostrogi, precyzyjne ułożenie podwójnego zbrojenia na "krzesełkach", skomplikowane układy izolacji i drenażu – wszystko to wymaga więcej pracy, większych umiejętności i dłuższego czasu realizacji. To naturalne, że bardziej złożone zadanie jest droższe.

Jak oszacować ten wzrost kosztów? Wspomniana wcześniej tabela sugeruje wzrost o 50-100% w porównaniu do fundamentu na dobrym gruncie. Oznacza to, że jeśli standardowy fundament kosztowałby np. 30 000 - 50 000 zł, to na gruncie wysadzinowym może to być już 45 000 - 100 000 zł lub więcej, w zależności od powierzchni budynku, obciążenia i stopnia wysadzinowości gruntu. Te liczby pokazują, że mówimy o znaczącej różnicy w budżecie całego projektu.

Czy zatem budowanie na gruncie wysadzinowym zawsze jest nierozsądne z finansowego punktu widzenia? Niekoniecznie, ale wymaga pełnej świadomości i akceptacji zwiększonych wydatków na etapie fundamentowania. Czasem po prostu nie ma alternatywy, bo działka ma inne niepodważalne zalety (lokalizacja, rozmiar, cena zakupu). W takich przypadkach, budowa na płycie fundamentowej dostosowanej do warunków jest rozsądnym kompromisem – droższym, ale zapewniającym bezpieczeństwo. Co jest droższe od dobrze zrobionego fundamentu? Źle zrobiony fundament, który trzeba później naprawiać, co potrafi pochłonąć kwoty liczone w dziesiątkach, a nawet setkach tysięcy złotych.

Badania geotechniczne to pierwszy element budowy, a ich wynik to mapa skarbów (lub pułapek) dla całej reszty inwestycji. Bez nich idziemy w ciemno, ryzykując wejście na minę. Wysoki koszt płyty na gruncie wysadzinowym to cena za bezpieczeństwo i trwałość w trudnych warunkach. To nie luksus, to konieczność podyktowana naturą.

Zobaczmy, jak mogłoby wyglądać przykładowe porównanie orientacyjnych kosztów fundamentowania (sam materiał i robocizna dla fundamentu, bez prac ziemnych czy podbudowy, ale uwzględniając różnice w ilości materiałów) dla domu o powierzchni około 100 m², w zależności od warunków gruntowych i przyjętej metody. Pamiętaj, że są to bardzo szacunkowe dane.

Wykres doskonale ilustruje, że budowa na trudnym gruncie, nawet przy wykorzystaniu nowoczesnej technologii, pociąga za sobą znacząco wyższe koszty. Planując budżet, należy te zwiększone wydatki uwzględnić realistycznie, opierając się na wycenie sporządzonej po wykonaniu badań geotechnicznych i otrzymaniu projektu konstrukcyjnego. Podejście "jakoś to będzie" w przypadku gruntu wysadzinowego jest nie tylko naiwne, ale po prostu niebezpieczne dla całej inwestycji.